Naar een beter begrip van het belang van het kind?

Het belang van het kind krijgt een prominente plaats in het Kinderrechtenverdrag en is een centraal begrip om alle andere artikelen van het Kinderrechtenverdrag te interpreteren. Maar wat zegt dit begrip?

KeKi zette de laatste jaren in op een beter begrip van het belang van het kind. We delen graag enkele bronnen die wij een mooie start vinden om je in te lezen over het belang van het kind.

Bekijk zeker ook

- Stappenplan belang van het kind

- In het belang van het kind: wat betekent het in het Kinderrechtenverdrag?

Literatuur over het belang van het kind (art 3.1 IVRK)

Het concept onder de loep

Vandenhole, W. en anderen. (2019). Children's rights : a commentary on the convention on the rights of the child and its protocols. Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited.

In dit boek is er een hoofdstuk gewijd aan het belang van het kind (artikel 3.1 IVRK). Het zoomt specifiek in op de tekst van het Kinderrechtenverdrag. Alle rechten in het Kinderrechtenverdrag zijn in het belang van het kind. Het doel van het beoordelen en bepalen van het belang van het kind is om te zorgen dat een kind alle rechten kan genieten, met respect voor diens ontwikkeling en menselijke waardigheid.

In het hoofdstuk gaan ze dieper in op

• de bestaande leidraad in het Kinderrechtenverdrag voor het beoordelen en bepalen van het belang van het kind,

• de afweging tussen verschillende belangen

• en de relatie van artikel 3.1 Kinderrechtenverdrag met artikel 12 Kinderrechtenverdrag (het recht om gehoord te worden).

Het belang van het kind blijft een vaag begrip, wat moeilijkheden en risico’s met zich meebrengt. Het is echter ook een versterkend recht dat uitgaat van kinderen als rechtsdragers.

“Neither art. 3.1 CRC nor the accompanying GC14 prescribes what is best for the child in any given situation or time. This is not surprising. An exhaustive list, even of core factors, applicable to all factual situations over time and across regions cannot be expected from international legal instruments. Not only would such a list be impossible and impractical, a human rights based approach needs ‘flexibility and discretion’ … ‘to meet the demands of justice in each case’.” [Vandenhole, p. 63]

“In spite of any attempts to create lists, criteria or assessment tools to determine children’s best interests, it should be clear that a certain degree of subjectivity in assessing these interests cannot be avoided.” [Vandenhole, p. 65]

--

Sormunen, M. (2020). A Focus on Domestic Structures: Best Interests of the Child in the Concluding Observations of the UN Committee on the Rights of the Child. Nordic Journal of Human Rights, 2, 100-121. https://doi.org/10.1080/18918131.2020.1770428.

Het belang van het kind wordt verduidelijkt in algemene commentaren van het Kinderrechtencomité. Algemene commentaar nr. 14 is de meest gekende en uitgebreide. Deze algemene commentaren laten verschillende vragen onbeantwoord over de interpretatie van het belang van het kind.

Dit artikel onderzoekt het concept van het belang van het kind aan de hand van de slotbeschouwingen van het Kinderrechtencomité. Ook slotbeschouwingen geven geen verdere criteria of handvaten voor een beter begrip van het concept van het belang van het kind. Wel blijkt dat een actieve rol van de staten noodzakelijk is om het belang van het kind te implementeren.

“CRC connects the best interests of the child to various contexts but rarely defines the concept. Instead, the CRC focuses on active measures through which states are expected to implement it.” [Sormunen, 2020, p. 101]

“Best interests are often characterised by what they are not rather than what they are. Best interests are different from well-being, and they cannot be equated with ‘welfare’, ‘development’, immediate protection of the child, ‘interests’, ‘legitimate interests’ or needs and views, even though taking children’s views into account alongside best interests is often recommended.” ([Sormunen, 2020, p. 110]

De toepassing onder de loep

Council of Europe. (2016). The best interests of the child – A dialogue between theory and practice. Strasbourg: Council of Europe Publishing.

In dit boek worden inzichten van verschillende auteurs verzameld over het belang van het kind. De hoofdstukken focussen op het concept van het belang van het kind; het beoordelen, bepalen en monitoren van het belang van het kind en het belang van het kind in verschillende contexten, zoals in de EU of door de ogen van een praktijkmedewerker. Het boek gaat ook in op het belang van het kind in de specifieke context van familiezaken, zoals het recht om diens afkomst te kennen.  

“Accordingly, the child’s best interests are not what I consider best for a child but what, objectively, secures for the child both the full and effective realisation of all the rights secured in the convention, and his or her overall development.” (Council of Europe, p. 12).

--

Skivenes, M. (2010). Judging the Child’s Best Interests Rational Reasoning or Subjective Presumptions?. Acta Sociologica, 53, 339-353. https://doi.org/10.1177/0001699310379142.

Dit artikel bespreekt drie rechterlijke beslissingen over adoptiezaken in Noorwegen. Het bekijkt of de beslissingen gebaseerd zijn op rationele argumenten, vanuit de kritiek op het belang van het kind dat de “Application of this principle has been criticized for weakening the legal protection of children and parents and resulting in arbitrary and subjective decisions.” (Skivenes, 2010, p. 339). Uit het onderzoek blijkt dat de meeste rechtszaken inderdaad niet gebaseerd zijn op rationele argumenten, maar eerder op subjectieve voorkeuren van de rechters. De stem van de kinderen weegt ook helemaal niet door.

Enkele overkoepelende bevindingen

Meerdere elementen komen regelmatig naar voor in verschillende bronnen:

• Er is nood aan een ‘rights based approach’, waarbij kinderen erkend worden als volwaardige rechtsdragers.

• Het belang van het kind kan niet eenduidig gedefinieerd worden.

• De bepaling en beoordeling van het belang van het kind moet gebeuren op basis van objectieve criteria.

• Tools kunnen bijdragen aan het conceptualiseren van het belang van het kind, maar uiteindelijk zijn het de achtergrond, kennis en vaardigheden van de persoon in kwestie die de beoordeling beïnvloeden.

• Het belang van het kind moet gezien worden in het geheel van het kinderrechtenverdrag.

• Het belang van het kind staat centraal in de realisatie van alle andere kinderrechten.

• Het belang van het kind is een eerste overweging. Het moet afgewogen worden ten aanzien van andere belangen.

Nood aan verdere contextualisering

Ondanks de veelheid aan analyses, omschrijvingen, interpretaties en onderzoeken over het 'belang van het kind', wordt dit concept vandaag de dag nog steeds als containerbegrip ervaren. Het is een verwarrend begrip. Het roept controverse op en leidt tot debat en uiteenlopende invullingen. Ouders en actoren die beroepsmatig of op vrijwillige basis met kinderen werken hebben vaak een intuïtief aanvoelen wat in het belang is van de kinderen die ze begeleiden. Toch zijn ze daarover vaak onzeker. Wat in het belang van het betrokken kind of kinderen is, is vaak niet zo eenduidig te bepalen.

Contextualisering van het begrip van het belang van het kind is daarom noodzakelijk volgens KeKi. Hiermee bedoelen we dat het belang van het kind als kinderrecht ook besproken moet worden in de context waarin het toegepast wordt (tijd, plaats, betrokkenen, andere relevante kinderrechten). De context kan namelijk niet losgetrokken worden van het beoordelen en bepalen van het belang van het kind.

Een verdere contextualisering van het belang van het kind zou bijdragen aan:

• Meer bewustzijn over het belang van het kind als kinderrecht.

• Literatuur over het belang van het kind die verder gaat dan het juridische of het academische.

• Verdere kennisontwikkeling van de relatie tussen het belang van het kind en andere (kinder)rechten.

• Verdere kennisontwikkeling van de relatie tussen het belang van het kind en andere belangen.

• Verdere kennisontwikkeling van de verhouding tussen het belang van een kind als individu, een groep kinderen (bv. alle kinderen in een bepaalde voorziening) of kinderen in het algemeen (bv. alle kinderen in Vlaanderen).

• Een verder bewustzijn van de invloed van eigen referentiekaders, overtuigingen en waarden op een belangenbeoordeling en bepaling.