Kinderen en jongeren over beleidsparticipatie

In april en mei 2023 ging het Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi) aan de slag met kinderen en jongeren voor het project REFLECTOR 2.0. In vijf scholen organiseerden we workshops over kinderrechten en vroegen naar de mening en ervaring met beleidsparticipatie van de kinderen en jongeren. Hebben ze hun mening al eens mogen geven in een beleidsparticipatieproces? Wat vonden ze daarvan en wat is hun mening over beleidsparticipatie?

Kinderen en jongeren vinden het belangrijk om hun mening te delen

Beleidsmakers moeten luisteren naar kinderen en jongeren om verschillende redenen. Zo geven de kinderen en jongeren aan dat …

• ze het recht hebben om hun mening te geven en dat hier naar geluisterd wordt.

• ze ook veel goede en slimme ideeën hebben.

• beleidsmakers niet weten hoe kinderen en jongeren zich voelen, wat ze willen en wat ze nodig hebben, dus moeten ze het vragen.

• ze op een andere manier kijken naar de wereld.

• ze langer leven en het goed willen hebben in de toekomst.

• ze veel dingen gebruiken die volwassenen niet of minder gebruiken, zoals speeltuinen of parken. Als gebruikers moeten ze hierover hun mening kunnen geven.

Niet enkel expert in jong zijn

Kinderen en jongeren zijn meer dan expert van hun leefwereld. Ze kunnen én willen hun mening geven aan beleidsmakers over verschillende onderwerpen – ook onderwerpen die niet standaard geassocieerd worden met kinderen en jongeren. Zo waren er jongeren die interesse hebben in thema’s zoals het internet, het verkeer en wonen. We merken ook dat, net als bij volwassenen, niet iedereen behoefte heeft om hun mening te geven of betrokken te worden rond dezelfde thema’s. Iedereen is geïnteresseerd in iets anders.

Denk niet te snel dat een onderwerp kinderen en jongeren niet interesseert of aanbelangt.

Verschillen in interesse om deel te nemen

Niet iedereen wilt betrokken worden of een mening geven. Sommige kinderen en jongeren hadden veel te vertellen tijdens de workshops. Anderen kwamen opmerkelijk minder aan bod. Dit kan veel redenen hebben: interesse, gebruikte methodieken … Probeer op een zo toegankelijk mogelijke manier kinderen en jongeren te betrekken. Dit kan via gebruikelijke vragenlijsten of creatievere methodieken. 

Maak ruimte voor de mogelijkheid tot participatie – en maak die zo toegankelijk mogelijk - zonder de verwachting dat alle kinderen en jongeren hiertoe zullen aangetrokken worden.

Hun ervaringen met beleidsparticipatie

Beperkte ervaring

De meeste deelnemers waren nog nooit betrokken bij een participatieproces. Bij de kinderen en jongeren die wel al ervaring hadden, vond dit vaak plaats binnen de schoolcontext. Denk maar aan een enquête in de klas of een klasbezoek bij de gemeente voor een lokaal project.

De schoolcontext biedt interessante opportuniteiten voor beleidsparticipatietrajecten: werk samen met scholen.

Terugkoppeling en transparantie over het proces ontbreekt

Kinderen en jongeren die al geparticipeerd hadden, gaven aan dat ze niet weten wat er met hun inzichten was gebeurd. Ze dachten dan ook dat er niets mee gebeurde. Het ging vaak over participatie voor langdurende beleidsprocessen die niet onmiddellijk een tastbaar resultaat hebben.

Het gevoel dat er niets met hun input wordt gedaan, zorgt ervoor dat kinderen en jongeren twijfelen aan de waarde van hun deelname. Ze geloven niet dat ze het verschil kunnen maken en er is een risico dat ze volgende keer niet meer zullen deelnemen. Het belang van terugkoppeling is groot. Je hoeft geen afgewerkt resultaat voor te stellen. Laten weten dat je bezig bent met hun mening, maakt al een groot verschil.

Wacht niet met terugkoppelen tot er een eindresultaat is. Koppel ook terug bij tussenstappen of wees transparant over wat er gaat gebeuren met hun inzichten.

Luisteren, serieus nemen en beslissen

Kinderen en jongeren geven aan dat er niet altijd wordt geluisterd naar hun mening en dat ze soms niet serieus worden genomen. Ze vinden het belangrijk dat hun mening gevraagd wordt. Dit betekent niet dat hun mening altijd opgenomen moet worden in de uiteindelijke beslissing. Er is veel begrip voor de keuzes die worden gemaakt door volwassenen, vooral wanneer de keuze onderbouwd wordt.

Wees open voor de mening van kinderen en jongeren en eerlijk over de redenen waarom een beslissing is gemaakt.

Pas serieus genomen op 18 jaar

In een klas met leerlingen die ouder waren dan 18 jaar, gaven de jongeren aan dat ze zich pas serieus genomen voelden eens ze 18 werden. Leeftijd bepaalt echter niet de (meer)waarde van een mening: -18 jarigen kunnen ook waardevolle ideeën en meningen aanbrengen.

Heb ook aandacht voor de mening van kinderen en jongeren die jonger zijn dan 18 jaar.