KeKi's reflecties over kindgerichte communicatie

KeKi blikt terug en reflecteert op het jaarlijkse kennisevent, de Research on Stage.

Op 20 oktober 2022 organiseerden we onze jaarlijkse Research on Stage over kindgerichte communicatie. Een event waarbij we door specifieke praktijkvoorbeelden geïnspireerd werden en uitvoerig met elkaar in dialoog gingen. Veertig deelnemers zakten af naar Brussel om uit te wisselen over dit ruime onderwerp.

Kindgerichte communicatie als ruim begrip

We gingen op zoek, maar vonden het niet: een expert in kindgerichte communicatie algemeen of andere algemene handvaten en kaders. Kindgerichte communicatie omvat namelijk verschillende aspecten:

• Zowel mondelinge als schriftelijke communicatie,

• Verschillende leeftijdscategorieën: van jonge kinderen tot jongeren

• Verschillende contexten, zoals de rechtbank en hulpverlening.

• Communicatie als doel vs communicatie als middel om een ander doel te bereiken

Onderzoek en expertise over kindgerichte communicatie is vaak toegepast op een bepaalde vorm en context. Zo zijn er bijvoorbeeld onderzoeken naar kindvriendelijke rechtspraak in Nederland.

Ook de inzichten die gedeeld werden tijdens de Research on Stage komen uit een specifieke context. Moeilijk te veralgemenen, niet allemaal wetenschappelijk onderbouwd. Wel de moeite waard om te delen.

Meer dan informeren

Er is geen afgelijnde definitie voor handen. Het begrip ‘kindgerichte communicatie’ lijkt een noemer te zijn voor zowel het in dialoog gaan met als het informeren van kinderen.

Communicatie kan eenvoudig worden voorgesteld als een boodschapper die een boodschap overbrengt aan een ontvanger. Kindgerichte communicatie gaat verder. Bij kindgerichte communicatie is een kind niet louter de ontvanger van de boodschap, maar een betrokken actor die ook iets met de communicatie doet. Het kind geeft bijvoorbeeld feedback op de toegankelijkheid van de communicatie. En daarnaast brengt communicatie bij het kind ook iets teweeg, bv. zich bewust worden van de eigen rechten.

Kindgerichte communicatie werkt empowerend. Kinderen worden aangesproken, ze hebben het gevoel dat ze er iets mee kunnen doen, dat ze een stem hebben en dat ze een actor zijn in de samenleving.

Kindgerichte communicatie is durven experimenteren

Er is éénsgezindheid op het event: dé manier om kindgerichte communicatie vorm te geven, bestaat niet. Tijdens het event werden naast concrete tips ook drempels gedeeld. Dit zijn zowel fundamentele drempels: een gebrek aan middelen of ruimte, als minder fundamentele drempels: te weinig inzicht in de leefwereld van kinderen. Deze laatste lijken het gevolg te zijn van een onzekerheid of angst om aan kindgerichte communicatie te doen. Op zoek gaan naar de gouden tips en concrete richtlijnen is niet altijd zinvol. Nicolas van WAT WAT vat het treffend samen:

Cruciale elementen van kindgerichte communicatie

We delen enkele overkoepelende inzichten die voortvloeien uit ons event.

Bewustwording van je referentiekaders

Als volwassene heb je een eigen referentiekader, een kader van waaruit je situaties beoordeeld en conclusies trekt. Wanneer we spreken over kindgerichte communicatie is het belangrijk je hierover bewust te zijn: hoe kijk ik als volwassene? Hoe kunnen kinderen hier naar kijken? Wat vormt mijn referentiekader? Heb ook oog voor de ervaring van kinderen, en meer nog: zie hun ervaring ook als waarheid.

Het kan helpen om zicht te krijgen op jouw kindbeeld om naar communicatie kind(eren) vs volwassene(n) te kijken. Meer kindgerichtheid leidt niet noodzakelijk tot een betere positie van het kind. Als je bijvoorbeeld eerder vanuit een beschermend idee vertrekt, zal je minder geneigd zijn om kinderen te betrekken bij het communiceren.

Een open blik voor de leefwereld van kinderen

Het is van belang om je bewust te zijn van de positie die je hebt ten aanzien van kinderen. Heb oog voor de leefwereld en kijk met een open blik. Enkele algemene handvaten hierbij zijn:

• Neem ruimte en tijd om te luisteren.

• Heb oog voor gevoelens.

• Gebruik het NIVEA-principe: niet invullen voor een ander

• Stel je niet dominant op.

• Werk inclusief en empowerend.

• Lukt of kan iets niet? Leg uit waarom.

Participatie en kindgerichte communicatie versterken elkaar  

Participatie stelt kinderen in de mogelijkheid om op een zinvolle manier bij te dragen aan kindgerichte communicatie.

Participatie en kindgerichte communicatie zijn niet hetzelfde:

• Participatie is een cruciaal element van kindgerichte communicatie. Je integreert het in jouw proces of je haalt inspiratie en inzichten uit andere participatieve processen met kinderen.  

• Slechts één element van participatie is begrijpbare communicatie. En om het sterker te maken: kindgerichte communicatie.
  
  

Een betrokken proces

Werken aan kindgerichte communicatie vraagt tijd, flexibiliteit en creativiteit. Betrek kinderen bij zowel de methodologie, de inhoud als de vorm van de kindgerichte communicatie. En bovenal: werk samen met partners die expertise hebben.

• Wees eerlijk en open over de beperkingen en de mogelijkheden.

• Durf afstappen van de volwassen agenda.

• Gebruik creatieve methodieken, bv. een rollenspel.

• Koppel op het einde van het proces terug naar de betrokken kinderen: wat is er gebeurd? Welke inzichten zijn (niet) meegenomen en waarom?  

De omgeving

Als de communicatie op een fysieke plaats is, is die ruimte best zo kindvriendelijk mogelijk. Soms is het beter eerder naar de kinderen zelf te gaan dan hen uit hun context te halen.

Toegankelijke vorm en inhoud

De inhoud van de kindgerichte communicatie bestaat bij voorkeur uit eenvoudig taalgebruik in combinatie met een visuele houvast. Bij mondelinge kindgerichte communicatie moet er ook aandacht zijn voor non-verbale communicatie.

Ook wordt de informatie best goed omkaderd: waarom deel je deze informatie nu?

• Gebruik eenvoudige woorden, vermijd jargon.

• Gebruik inclusieve en toegankelijke taal.

• Focus op de kern: selecteer de essentie.

• Zorg voor betrouwbare en veilige informatie.

• Werk op maat van de doelgroep: hou rekening met cultuur, gender, taal, achtergrond …

Ook leeftijd wordt aangehaald als een belangrijk element en tegelijkertijd wordt het ook als relatief ervaren.

En ook dit nog: blijf verbinden met andere professionals

De Research on Stage bevestigde nogmaals hoe belangrijk verbinding is. Een grote winst voor het versterken van kindgerichte communicatie ligt in de ruimte nemen om kennis, attitudes en vaardigheden te delen. Ons kennisevent was een eerste aanzet om vaker kindgericht te (durven) communiceren.

Vragen en ideeën die ook blijven hangen

• Hoe kindgericht communiceren met hele jongere kinderen (0-3 jaar) en bij uitbreiding niet-talige communicatie?

• Hoe kunnen we meer interdisciplinair werken? We kunnen veel leren van de commerciële sector en vice versa.

• Er is nood aan een structurele communicatiereflex. Beleid zou voldoende budget moeten vrij maken voor kindgerichte communicatie, vastpinnen in bestekken en bijgevolg expertise delen.