Kritikat maakt kinderen weerbaar tegen desinformatie

Wanneer je met kinderen en jongeren werkt, kom je in aanraking met verschillende onderwerpen uit hun dagelijks leven. Denk maar aan wonen, spelen, vriendschap, sociale media of jezelf kunnen zijn. Dit zijn ook thema’s waar men op focust in allerhande tools en werkvormen voor de klaspraktijk.

KeKi verzamelt tools en legt linken met onderzoek en kinderrechten.

Kinderen weerbaar maken tegen desinformatie

“Kinderen groeien op in een wereld met een steeds snellere digitale informatiestroom en zijn letterlijk één klik verwijderd van een veelheid aan informatie over alle denkbare onderwerpen.” Het is mede daarom belangrijk om kinderen weerbaar te maken tegen desinformatie. Uit onderzoek blijkt dat bestaande initiatieven rond mediawijsheid zich voornamelijk richten op jongeren uit het secundair onderwijs. Nochtans komen ook kinderen uit het lager onderwijs met (nep)nieuws in contact.

Uit het projectdossier van NieuwsWijsNeuzen blijkt dat vertrouwdheid met de digitale wereld niet gelijk staat aan kritisch denken en mediabewustzijn bij kinderen. Kinderen zijn kwetsbaar voor desinformatie omdat hun cognitieve capaciteiten nog volop in ontwikkeling zijn. Kinderen moeten de juiste attitudes, vaardigheden en kennis aanleren en ontwikkelen om weerbaar te zijn voor nepnieuws. Hierbij speelt de leerkracht al snel een belangrijke rol. En daarom wijzen we graag de weg naar de tool Kritikat.

Mediawijsheid verhogen met Kritikat

Mediawijsheid als kinderrechtenthema

Toen het kinderrechtenverdrag werd uitgewerkt (1989) stonden digitale rechten nog niet centraal. Ter verdieping maakte het VN-Kinderrechtencomité  in 2021 een algemene commentaar (nr. 25) over kinderrechten in de digitale wereld. Hierin lichten ze toe hoe we kinderrechtenartikels moeten interpreteren en toepassen in de digitale wereld.

In de Algemene Commentaar nr. 25 stelt het VN Kinderrechtencomité dat digitale vaardigheden al vanaf de kleuterklas deel zouden moeten uitmaken van het curriculum. Een betekenisvolle toegang tot digitale technologieën maakt het namelijk mogelijk dat de rechten van kinderen ten volle gerespecteerd, beschermd en verwezenlijkt worden.

Recht op informatie

Nepnieuws kan je linken aan het recht op informatie dat onder andere opgenomen is in artikel 17 van het kinderrechtenverdrag (IVRK): kinderen hebben recht op toegankelijke en correcte informatie. Naast het expliciete recht op informatie, is het recht op informatie noodzakelijk om andere kinderrechten te realiseren. Je eigen mening vormen (artikel 12 IVRK) of uiten (artikel 13 IVRK) is bijvoorbeeld moeilijk als je geen correcte informatie hebt over een onderwerp of als je niet weet wie er met die mening rekening moet houden. Nepnieuws is een bedreiging voor het recht op informatie.

De brug naar kinderrechteneducatie

Kritikat profileert zich niet als een kinderrechtentool. En toch reikt het elementen aan om de brug te maken met kinderrechten. We dragen vaker bij aan kinderrechten dan we denken. Met Kritikat leren kinderen wat informatie is, welke informatie ze begrijpen en welke niet en welke informatie misschien nep is. Ze leren ook wat ze kunnen doen bij onzekerheid. Dit draagt bij tot het versterken van het recht op informatie. Ze leren ook over hoe nepnieuws impact heeft op hun leven. Dat maakt kinderrechten tastbaarder in hun leefwereld.

Kritikat biedt dus niet enkel kansen om kinderen te sterken als mediawijze en kritische burgers, maar ook om hen bewust te maken over hun rechten.

In de Slotbeschouwing van België van het VN Kinderrechtencomité stelt het Kinderrechtencomité dat kinderen en jongeren op de hoogte moeten zijn van hun rechten. Dit moet volgens het Kinderrechtencomité voornamelijk gebeuren door de opleiding van belanghebbenden te versterken en door kinderrechteneducatie te integreren in de leerplannen van alle onderwijsniveaus. Mediawijsheid verdient dus een plaats in de klas. Kritikat maakt het mogelijk een stap te zetten in die richting.