Kinderrechten zijn dichterbij dan je denkt

We ervaren kinderrechten soms als een zwaar thema, iets louter juridisch dat voor velen een ver van hun bed show is. En toch komen we dagelijks met kinderrechten in contact. Het helpen realiseren van kinderrechten raakt veel thema’s: van voeding en onderwijs tot gehoord worden en non-discriminatie. Het Kinderrechtenverdrag bestaat uit 54 artikelen. Sommige levensdomeinen worden expliciet vermeld, andere zitten impliciet vervat in het verdrag.

Het gezin als duidelijk kinderrechtenthema 

Het gezin staat centraal voor veel kinderen en jongeren. En toch kunnen ze om meerdere redenen van hun ouder(s) gescheiden worden, zoals migratie, een ouder in de gevangenis, verontrustende situaties of scheiding. Er zijn verschillende artikelen in het Kinderrechtenverdrag die kinderen en jongeren beschermen en laten deelnemen aan bepaalde procedures als ze in deze situatie terechtkomen:

• Artikel 9 is een hoeksteenartikel. Het bepaalt dat kinderen en jongeren het recht hebben bij hun ouders te wonen en contact met hen te hebben, tenzij dit niet in hun belang is.

  • Lid 2 verduidelijkt verder dat het kind of de jongere recht heeft op deelname aan gerechtelijke procedures. Dit vertrekt vanuit het recht van kinderen en jongeren om gehoord te worden (artikel 12 IVRK).

  • Lid 3 geeft aan dat elk kind dat gescheiden leeft van één of beide ouders het recht heeft om regelmatig persoonlijke betrekkingen en rechtstreeks contact met beide ouders te onderhouden, tenzij dit in strijd is met het belang van het kind.

• Nog een aantal andere artikelen (artikel 5, 7, 8, 10, 16 en 18 IVRK) benadrukken het belang van continuïteit van de relatie tussen ouder(s) en kind.

Een gezonde leefomgeving als onrechtstreeks kinderrechtenthema

De thema’s milieu en klimaat staan heel hoog op de agenda van kinderen en jongeren. De onderwerpen staan niet letterlijk opgenomen in één artikel of één specifiek recht van het Kinderrechtenverdrag. Als antwoord hierop, werkt het VN-Kinderrechtencomité momenteel aan een algemene commentaar (n°26) over een schone, groene, gezonde en duurzame wereld voor kinderen en jongeren.

Artikel 29 is het enige artikel in het verdrag dat verwijst naar respect voor de natuurlijke omgeving vanuit de doelstelling onderwijs: “De Staten die partij zijn, komen overeen dat het onderwijs aan het kind dient te zijn gericht op: e. het bijbrengen van eerbied voor de natuurlijke omgeving.”

Toch is een gezonde leefomgeving ook een voorwaarde voor de realisatie van heel wat andere kinderrechten, zoals bijvoorbeeld het recht om zich te ontwikkelen (artikel 6 IVRK), op gezondheidszorg (art. 24, VRK), op een toereikende levensstandaard (artikel 29 IVRK) en het recht op vrije tijd en spel (artikel 31 IVRK).

Kinderrechten als startpunt voor dialoog

Er zijn meerdere onderwerpen die een impact hebben op het dagelijks leven van kinderen en jongeren die niet expliciet vermeld staan in het Kinderrechtenverdrag. Denk bijvoorbeeld aan een thema als digitale omgeving. Het wereldwijde web ontstond quasi tegelijkertijd met het verdrag, waardoor rechten in de digitale wereld er geen centrale plek in kregen.

De meeste thema’s in het leven van kinderen en jongeren kunnen verbonden worden met het Kinderrechtenverdrag. Maar bieden impliciete verwijzingen ook voldoende garanties en waarborgen voor kinderen en jongeren? We moedigen aan om verder te kijken dan het Kinderrechtenverdrag. Algemene commentaren en mensenrechtendocumenten, net zoals onderzoek vanuit een kind- en jongerenperspectief kunnen een ander perspectief bieden op een thema.

Maar bovenal bieden nieuwe thema’s of tendensen een opportuniteit om kritisch te kijken naar het Kinderrechtenverdrag. Wat gebeurt er in het leven van kinderen en jongeren en hoe dragen kinderrechten hier aan bij?